پارگی رباط صلیبی زانو (ACL) یکی از آسیب های جدی و شایع زانو است که بیشتر در افراد ورزشکار و پرتحرک رخ می دهد.
مفصل زانو، شگفت‌انگیز بیومکانیک، امکان دامنه وسیع حرکت را در عین تحمل وزن قابل‌توجه فراهم می‌کند. ثبات در این مفصل به یک تعامل پیچیده بین استخوان ها، ماهیچه ها و رباط ها بستگی دارد. یکی از رباط‌های مهم، رباط صلیبی قدامی (ACL)، نقش مرکزی را در جلوگیری از حرکت بیش از حد به جلو استخوان ساق پا (درشت نی) نسبت به استخوان ران (فمور) ایفا می‌کند. پارگی ACL این ثبات را مختل می کند و منجر به درد، بی ثباتی و عوارض بالقوه طولانی مدت می شود.
زانو یک مفصل لولایی است که در آن استخوان ران به استخوان ساق می رسد. دو رباط صلیبی، قدامی (ACL) و خلفی (PCL) در داخل مفصل متقاطع هستند و مانند کابل های داخلی عمل می کنند. ACL در جلوی PCL قرار دارد و استخوان ران را به جلوی درشت نی متصل می کند. این رباط ها با هم کار می کنند تا حرکت غیرطبیعی جلو و عقب استخوان درشت نی را کنترل کنند. سایر ساختارهای کلیدی در زانو عبارتند از:
منیسک: پدهای غضروفی که مفصل را بالشتک و تثبیت می کند.
غضروف مفصلی: سطوح صافی که انتهای استخوان ها را پوشانده اند که امکان حرکت بدون اصطکاک را فراهم می کند.
رباط های جانبی: رباط هایی در دو طرف زانو که ثبات داخلی و جانبی را فراهم می کنند.
کشکک (کاسه زانو): استخوانی که در تاندون چهارسر ران تعبیه شده است که به انتقال نیرو به استخوان درشت نی کمک می کند.
ACL: نگهبان ثبات
ACL نقش حیاتی در حفظ ثبات زانو در طول فعالیت های مختلف دارد. توابع اولیه آن عبارتند از:
محدود کردن کشوی تیبیا قدامی: جلوگیری از لغزش بیش از حد استخوان ساق پا به سمت جلو نسبت به استخوان ران.
کنترل چرخشی: مقاومت در برابر حرکات پیچشی ناخواسته در زانو.
حس عمقی: کمک به آگاهی بدن از موقعیت و حرکت مفصل.
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی ورزشی در مشهد
علل پارگی رباط صلیبی زانو ACL
پارگی ACL می تواند به دلیل مکانیسم های مختلفی رخ دهد که معمولاً شامل یک حرکت چرخشی ناگهانی یا فرود شدید است. سناریوهای رایج عبارتند از:
آسیب‌های غیر تماسی: مانورهای چرخشی هنگام تغییر جهت در ورزش‌هایی مانند بسکتبال، فوتبال یا فوتبال. فرود ناشی از یک پرش.
صدمات تماسی: ضربات مستقیم به زانو در هنگام برخوردهای ورزشی.
استفاده بیش از حد: استرس مکرر، به ویژه در فعالیت هایی که شامل بریدن و چرخاندن مکرر است، می تواند منجر به ضعیف شدن تدریجی ACL شود و خطر پارگی را افزایش دهد.
عوامل تشریحی: برخی از افراد ممکن است به دلیل ژنتیک مفصل زانو به طور طبیعی شلتر یا ACL ضعیف تر داشته باشند.
علائم و نشانه های پارگی ACL
علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:
- صدای پاپ: در لحظه آسیب شنیده می شود.
- درد شدید: می تواند فوری باشد یا در طی چند ساعت ایجاد شود.
- تورم: به سرعت در عرض 24 ساعت ایجاد می شود و باعث افیوژن قابل توجه زانو (جمع شدن مایعات) می شود.
- بی‌ثباتی: احساس می‌کنید که زانو از دست می‌دهد یا سگک می‌زند، به‌ویژه هنگام تلاش برای تحمل وزن.
- از دست دادن دامنه حرکتی: مشکل در خم کردن یا صاف کردن کامل زانو.
- حساسیت مفاصل: درد در امتداد خط مفصل.
توجه به این نکته مهم است که همه پارگی‌های ACL با شدت یکسان ظاهر نمی‌شوند. برخی از افراد ممکن است پارگی جزئی با حداقل تورم و بی ثباتی را تجربه کنند، در حالی که برخی دیگر با پارگی کامل ممکن است درد قابل توجه و مشکل در راه رفتن داشته باشند.
تشخیص پارگی رباط صلیبی زانو (ACL) معمولاً شامل ترکیبی از موارد زیر است:
- معاینه فیزیکی: پزشک تورم، حساسیت، دامنه حرکتی و مانورهای خاص را برای آزمایش عملکرد ACL ارزیابی می کند.
- مطالعات تصویربرداری: اشعه ایکس اغلب برای رد شکستگی ها استفاده می شود، در حالی که اسکن MRI تجسم دقیق ACL و ساختارهای اطراف را برای تایید پارگی و ارزیابی شدت آن ارائه می دهد.
روشهای درمان پارگی رباط صلیبی زانو
رویکرد درمان پارگی ACL به عوامل مختلفی از جمله شدت پارگی، سن، سطح فعالیت و سلامت کلی بستگی دارد. دو گزینه درمانی اصلی وجود دارد:
توانبخشی غیرجراحی: برای پارگی های کمتر شدید، به ویژه در افرادی که سطح فعالیت کمتری دارند، اغلب یک برنامه فیزیوتراپی ساختاریافته توصیه می شود. این برنامه بر تقویت عضلات اطراف مفصل زانو، بازیابی دامنه حرکتی و بهبود ثبات تمرکز دارد. همچنین ممکن است از بریس برای حمایت در طول فرآیند بهبودی استفاده شود.
بازسازی جراحی: برای پارگی های کامل یا کسانی که با وجود توانبخشی دچار بی ثباتی مداوم هستند، معمولاً جراحی برای بازسازی ACL توصیه می شود. تکنیک‌های جراحی متعددی وجود دارد که رایج‌ترین آنها شامل پیوند بافت (اتوگرافت) از قسمت دیگری از بدن بیمار، مانند تاندون همسترینگ، برای جایگزینی ACL پاره‌شده است. جراحی آرتروسکوپی یک تکنیک کم تهاجمی است که اغلب برای بازسازی ACL استفاده می‌شود و زمان بهبودی سریع‌تری را ممکن می‌سازد.
بهبودی از جراحی پارگی ACL
پس از جراحی بازسازی ACL، یک برنامه توانبخشی جامع برای بازیابی عملکرد کامل و جلوگیری از عوارض بعدی بسیار مهم است. فیزیوتراپی بر مدیریت درد، کاهش تورم، بازگرداندن دامنه حرکتی، تقویت عضلات و بازآموزی مکانیک مناسب زانو تمرکز دارد. بهبودی معمولاً چندین ماه طول می‌کشد، با بازگشت تدریجی به فعالیت‌ها با بهبود قدرت و ثبات.
