سندرم گیلن باره (GBS) یک اختلال عصبی نادر است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه سیستم عصبی محیطی را هدف قرار می دهد. این شبکه اعصاب به عنوان یک پیام رسان عمل می کند و سیگنال هایی را از مغز و نخاع به تمام قسمت های بدن می رساند و به ما امکان حرکت، احساس و حفظ عملکردهای حیاتی را می دهد. در GBS، سیستم ایمنی به غلاف میلین حمله می کند، یک لایه چربی که این اعصاب را عایق می کند و به آنها کمک می کند تا سیگنال ها را به طور موثر منتقل کنند. این آسیب ارتباط بین مغز و بدن را مختل می کند و منجر به ضعف پیشرونده عضلانی، گزگز و حتی در برخی موارد فلج می شود.
علائم سندرم گیلن باره
علائم GBS معمولاً به سرعت ایجاد می شود و اغلب در عرض چند هفته به اوج خود می رسد. در اینجا به تفکیک علائم رایجی که باید مراقب آنها باشید اشاره شده است:
ضعف عضلانی: این علامت مشخصه است که معمولاً از پاها شروع می شود و به سمت بالا به سمت بازوها و بالاتنه گسترش می یابد. می تواند از ضعف خفیف تا فلج کامل متغیر باشد.
سوزن سوزن شدن و بی حسی: اغلب به عنوان احساس سوزن سوزن شدن یا سوزن سوزن شدن توصیف می شود که در ابتدا روی دست ها و پاها تأثیر می گذارد و به طور بالقوه به سمت بالا پیشرفت می کند.
از دست دادن رفلکس: با آسیب دیدن اعصاب، رفلکس هایی مانند تکان دادن مچ پا کاهش یافته یا به طور کامل ناپدید می شوند.
ضعف صورت: مشکل در لبخند زدن، اخم کردن، یا کنترل حالات صورت ممکن است رخ دهد.
مشکل در بلع و صحبت کردن: زمانی که عضلات درگیر در بلع و گفتار تحت تأثیر قرار می گیرند، این اعمال سخت و چالش برانگیز می شوند.
درد: GBS می تواند باعث دردهای تیز و کوبنده به خصوص در شب شود. همچنین ممکن است احساس سوزش یا درد نیز وجود داشته باشد.
خستگی: ضعف عضلانی و مبارزه بدن با حمله ایمنی می تواند منجر به خستگی مفرط شود.
مشکلات تنفسی: در موارد شدید، عضلات مسئول تنفس ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند که نیاز به حمایت ونتیلاتور دارند.
پیشرفت GBS می تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد. برخی از افراد شروع سریع علائم را تجربه می کنند که در عرض چند روز به اوج خود می رسد، در حالی که برخی دیگر به تدریج طی هفته ها پیشرفت می کنند. شدت آن نیز متفاوت است، برخی از افراد ضعف خفیف را تجربه می کنند و برخی دیگر تا فلج کامل پیشرفت می کنند.
علل و عوامل خطر
علت دلیل دقیق حمله سیستم ایمنی به اعصاب در GBS ناشناخته باقی مانده است. با این حال، محققان بر این باورند که یک رویداد محرک اغلب قبل از ایجاد سندرم است. این محرک ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- عفونت های باکتریایی: عفونت کمپیلوباکتر که معمولاً با مسمومیت غذایی مرتبط است، شایع ترین عامل قبلی است. سایر عفونت های باکتریایی مانند سیتومگالوویروس (CMV) و ویروس اپشتین بار (EBV) نیز با GBS مرتبط هستند.
- عفونت های ویروسی: سیتومگالوویروس و ویروس اپشتین بار که به ترتیب مقصر پشت CMV و mono هستند، گاهی اوقات می توانند GBS را تحریک کنند.
- روش های جراحی: به ندرت، جراحی می تواند به عنوان محرک برای GBS عمل کند.
- واکسیناسیون: در حالی که بسیار نادر است، برخی از واکسن ها مانند واکسن آنفولانزا در موارد جداگانه با GBS مرتبط است. مزایای این واکسیناسیون ها بسیار بیشتر از حداقل خطر GBS است.
توجه به این نکته مهم است که تجربه یک رویداد محرک، توسعه GBS را تضمین نمی کند. مکانیسم دقیقی که توسط این رویدادها منجر به عملکرد نادرست سیستم ایمنی در GBS می شود هنوز در دست بررسی است.
هیچ تست قطعی واحدی برای سندرم گیلن باره وجود ندارد. پزشکان معمولاً بر ترکیبی از عوامل برای تشخیص تکیه می کنند، از جمله:
- تاریخچه پزشکی: شرح دقیق علائم، از جمله شروع و پیشرفت آنها، بسیار مهم است.
- معاینه فیزیکی: بررسی ضعف عضلانی، رفلکس ها و ناهنجاری های حسی به ارزیابی عملکرد سیستم عصبی کمک می کند.
- پونکسیون کمری (Spinal Tap): این روش شامل جمع آوری مقدار کمی مایع مغزی نخاعی (CSF) اطراف مغز و نخاع است. تجزیه و تحلیل محتوای پروتئین و سلول در CSF می تواند نشان دهنده GBS باشد.
- تستهای تشخیصی الکترونی: مطالعات هدایت عصبی (NCS) و الکترومیوگرافی (EMG) فعالیت الکتریکی اعصاب و عضلات را اندازهگیری میکنند و به شناسایی الگوهای آسیب عصبی مطابق با GBS کمک میکنند.
تشخیص به موقع برای درمان سریع و جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است.
درمان سندرم گیلن باره
هیچ درمانی برای GBS وجود ندارد، اما درمان بر مدیریت علائم، به حداقل رساندن آسیب عصبی و تسریع بهبودی متمرکز است. دو رویکرد اصلی عبارتند از:
تبادل پلاسما (PLEX): این فرآیند آنتیبادیها و سایر مواد مضر را از خون حذف میکند و اساساً به سیستم ایمنی «تنظیم مجدد» میدهد.
ایمونوگلوبولین درمانی (IGIV): این شامل تجویز دوزهای بالایی از آنتی بادی های سالم برای کمک به تنظیم پاسخ سیستم ایمنی است.
مراقبت حمایتی نیز حیاتی است، از جمله:
- مدیریت درد: داروها و فیزیوتراپی می توانند به کاهش درد مرتبط با GBS کمک کنند.
- فیزیوتراپی: جلسات فیزیوتراپی منظم می تواند به حفظ قدرت عضلانی و جلوگیری از عوارضی مانند انقباض کمک کند. متخصصان ما در کلینیک فیزیوتراپی نگارستان در مشهد خدمات تخصصی فیزیوتراپی در توانبخشی مبتلایان به سندرم گیلن باره را ارائه می دهند.
- حمایت تنفسی: در موارد شدید که تنفس تحت تأثیر قرار می گیرد، ممکن است به یک دستگاه تنفس مصنوعی برای حمایت از تنفس تا زمانی که عضله کمک می کند نیاز باشد.